Wprowadzenie do mechanizmu split payment

Split payment, znany również jako mechanizm podzielonej płatności (MPP), to system rozliczania płatności za towary i usługi, który dzieli wartość faktury na dwie części. Kwota netto trafia na tradycyjne konto sprzedawcy, natomiast VAT jest przekazywany na specjalny rachunek VAT sprzedawcy, przeznaczony do realizacji zobowiązań podatkowych. Mechanizm ten został wprowadzony w Polsce przez ustawodawcę, by zwiększyć bezpieczeństwo rozliczeń VAT, ograniczyć oszustwa podatkowe i poprawić ściągalność podatku[1][2].

Obowiązek stosowania split payment wynika głównie z troski o eliminację wyłudzeń VAT oraz podniesienie przejrzystości transakcji handlowych. Został on wprowadzony opcjonalnie, a od 2018 r. obowiązkowo dla precyzyjnie określonych towarów i usług[3].

Od kiedy obowiązek split payment dotyczy przedsiębiorców?

Obowiązkowe stosowanie split payment dla przedsiębiorców dotyczy od momentu, gdy transakcja spełnia trzy kryteria: sprzedaż lub zakup towarów lub usług wymienionych jako „wrażliwe” w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, faktura przekracza wartość 15 000 zł brutto, a obie strony są zarejestrowanymi podatnikami VAT[1][3].

Stosowanie tego mechanizmu jest zatem ściśle powiązane z charakterem sprzedawanego lub kupowanego towaru lub usługi, a także z wartością faktury. Pierwszym dniem, od którego firmy muszą stosować obowiązkowy split payment, był moment wejścia w życie przepisów z 2018 roku, jednak jego funkcjonowanie i zakres były sukcesywnie rozszerzane i upewniane poprzez unijne decyzje, które zapewniają kontynuację stosowania tego systemu w Polsce do 29 lutego 2028 roku[2][3].

Jakie towary i usługi podlegają obowiązkowemu split payment?

Lista towarów i usług „wrażliwych”, dla których obowiązkowe jest stosowanie split payment, została szczegółowo określona w załączniku nr 15 do ustawy o podatku od towarów i usług. Należą do niej między innymi: wyroby stalowe, metale szlachetne, paliwa, elementy elektroniczne (takie jak komputery, smartfony), części samochodowe oraz usługi budowlane[1][3].

Ten precyzyjny katalog ma zapobiec nadużyciom w obszarach szczególnie narażonych na wyłudzenia VAT i zapewnić transparentność rozliczeń tam, gdzie ryzyko jest największe. Dla przedsiębiorców zajmujących się tymi branżami obowiązek stosowania split payment jest zatem jednym z kluczowych wymogów prawnych[1][3].

Próg kwotowy i warunki stosowania split payment

Warunkiem obowiązkowego stosowania mechanizmu jest przekroczenie wartości faktury brutto 15 000 zł. Jeżeli suma brutto na fakturze za towary i usługi „wrażliwe” jest niższa lub równa tej kwocie, split payment nie jest obligatoryjny, choć podatnicy mogą z niego korzystać dobrowolnie[1][3].

Co więcej, zarówno sprzedawca, jak i nabywca muszą być zarejestrowanymi podatnikami VAT. Obowiązek ten nie dotyczy konsumentów indywidualnych ani podmiotów niezarejestrowanych jako podatnicy VAT[1]. Przelew z podziałem na netto i VAT wpływa odpowiednio na dwa różne rachunki sprzedawcy: tradycyjny rachunek firmowy i specjalny rachunek VAT[1][4].

Cel i skutki stosowania mechanizmu split payment

Głównym celem wprowadzenia split payment było przeciwdziałanie oszustwom podatkowym, zwłaszcza wyłudzeniom VAT, oraz poprawa efektywności ściągania podatku przez organy skarbowe. Dzięki temu, że VAT nie trafia bezpośrednio do sprzedawcy i może być wykorzystywany jedynie do uregulowania zobowiązań podatkowych, mechanizm zmniejsza ryzyko unikania płatności lub zniknięcia środków z obiegu[2][3].

W przypadku niezastosowania obowiązkowego split payment, przedsiębiorca może zostać obciążony sankcją finansową sięgającą 30% kwoty VAT z faktury. Jest to znacząca kara, wskazująca na wagę przestrzegania regulacji oraz dyscyplinująca podatników[2].

Przedłużenie obowiązku stosowania split payment – perspektywa unijna

Mechanizm podzielonej płatności wymagał derogacji od standardowych przepisów dyrektywy VAT Unii Europejskiej. Rada UE wyraziła zgodę na kontynuację obowiązku stosowania split payment w Polsce do 29 lutego 2028 roku. Ta decyzja jest potwierdzeniem skuteczności mechanizmu w walce z wyłudzeniami VAT oraz jego znaczenia dla unijnego systemu podatkowego[2][3].

W przedłużeniu obowiązkowego split payment Rada UE dostrzega narzędzie podnoszące transparentność i bezpieczeństwo rozliczeń, które może być wzorem dla innych państw członkowskich, szczególnie tam, gdzie wyłudzenia podatkowe stanowią poważny problem fiskalny[2].

Podsumowanie

Obowiązek stosowania mechanizmu split payment od kiedy dotyczy przedsiębiorców jest jasno określony przez polskie przepisy – obejmuje podatników VAT dokonujących transakcji przekraczających 15 000 zł brutto i obejmujących towary lub usługi z listy wrażliwych. Wprowadzenie tego systemu od 2018 roku oraz jego akceptacja przez Unię Europejską do 2028 roku podkreślają wagę i skuteczność podzielonej płatności w walce z nadużyciami podatkowymi. Przedsiębiorcy powinni zatem szczególnie zwracać uwagę na wymagania dotyczące split payment, gdyż jego prawidłowa implementacja to nie tylko wymóg prawny, ale także forma zabezpieczenia prawidłowego rozliczenia VAT i uniknięcia wysokich sankcji finansowych.

Źródła:

• [1] https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00227
• [2] https://poland-accounting.eu/2025/03/application-of-the-split-payment-mechanism-in-poland-extended-until-2028-what-does-this-mean-for-taxpayers/
• [3] https://polishtax.com/mandatory-split-payment-mechanism-in-poland-extended-until-2028/
• [4] https://www.mddp.pl/wp-content/uploads/2020/01/SPLIT-PAYMENT-20-things-that-you-have-to-know.pdf